આપણે બધા આવક વેરા ધારાના ચૅપ્ટર VI A હેઠળ મળતી કપાત વિશે જાણીએ છીએ. તેમાં ધારાની કલમો ૮૦સીથી ૮૦યુ સુધીનાં ડિડક્શન માટે પાત્ર ખર્ચ કે રોકાણો આવરી લેવાય છે. જીવન વીમાનું પ્રીમિયમ, એમ્પ્લોઇઝ પ્રોવિડન્ટ ફંડ, પબ્લિક પ્રોવિડન્ટ ફંડ, ઈક્વિટી લિંક્ડ સૅવિંગ્સ સ્કીમ (ઈએલએસએસ)માં કરાતું રોકાણ, વગેરે જેવી કલમ ૮૦સીની બાબતો તેમાં આવરી લેવાય છે. એ ઉપરાંત મેડિક્લેમનાં પ્રીમિયમની કપાત કલમ ૮૦ડી હેઠળ મળે છે. પણ શું તમને ખબર છે કે તમે ઉપરોક્ત ખર્ચ કે રોકાણો કર્યાં હોવા છતાં ક્યારેક તમે તેની કપાત માટે દાવો કરી શકતા નથી? આવું નીચે જણાવેલા સંજોગોમાં થાય છેઃ
જો તમારી કુલ આવક શોર્ટ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સ (જે કલમ ૧૧૧એ મુજબ ઈક્વિટીના વેચાણથી મળે છે) અને લોંગ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સ (જે અલગ અલગ પ્રકારની ઍસેટ્સના વેચાણ દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે)ની હોય તો તમે ઉપરોક્ત કલમો એટલે કે કલમ ૮૦સીથી ૮૦યુ હેઠળની કપાતનો લાભ લઈ શકતા નથી.
લિસ્ટેડ ઈક્વિટી શેર કે ઈક્વિટીલક્ષી મ્યુચ્યુઅલ ફંડનાં યુનિટ્સ કે બિઝનેસ ટ્રસ્ટનાં યુનિટનું માન્યતાપ્રાપ્ત સ્ટૉક એક્સચેન્જ (જેમાં સિક્યૉરિટીઝ ટ્રાન્ઝેક્શન ટૅક્સ લાગુ થયો હોય) પર બાર મહિનાની અંદર વેચાણ કરવામાં આવે ત્યારે તેના પર થતા લાભને શોર્ટ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સ કહેવાય છે. આ શોર્ટ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સ કલમ ૧૧૧એ હેઠળ કરપાત્ર બને છે અને હાલ આ લાભ પરનો કરવેરાનો દર ૧૫ ટકા વત્તા સરચાર્જ અને સેસ લાગુ પડે છે.
જેના પર સિક્યૉરિટીઝ ટ્રાન્ઝેક્શન ટૅક્સ ચૂકવાયો હોય એવી સિક્યૉરિટીઝના વેચાણ પરનો લાભ જો એક લાખ રૂપિયા કરતાં વધારે હોય તો વધારાની રકમ પર ૧૦ ટકા લેખે લોંગ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સ ટૅક્સ લાગુ પડે છે. બીજા પ્રકારના લોંગ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સ પર ઇન્ડેક્સેશન સાથે ૧૦ ટકા અને ઇન્ડેક્સેશન વગર ૨૦ ટકાના દરે કરવેરો લાગુ પડે છે.
આપણે આ વાતને ઉદાહરણ દ્વારા સમજીએ. ધારો કે આકાશ મહેતાએ વર્ષ દરમિયાન વેચેલા ઈક્વિટી શેર પર છ લાખ રૂપિયાનો શોર્ટ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સ મેળવ્યો. એમણે પીપીએફમાં દોઢ લાખ રૂપિયાનું રોકાણ કર્યું હોવાથી એમણે માની લીધું કે એમણે ૪.૫ લાખ રૂપિયા (૬ લાખના નફામાંથી ૧.૫ લાખના પીપીએફના રોકાણની કપાતને ધ્યાનમાં લેતાં)ની ચોખ્ખી આવક પર કલમ ૮૭એની રિબેટ બાદ આવક વેરો ભરવો નહીં પડે. જોકે, એમની આવક શોર્ટ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સની હોવાને કારણે એમને પીપીએફની કલમ ૮૦સી હેઠળ મળતી કપાતનો લાભ મળી શકે નહીં. તેનું કારણ એ છે કે તેઓ ચૅપ્ટર VI A હેઠળની કોઈ જ કપાતનો લાભ લઈ શકે નહીં. આ સંજોગોમાં એમની છ લાખ રૂપિયાની આવકમાંથી ૨.૫ લાખ રૂપિયાની બેઝિક એક્ઝેમ્પશન લિમિટ ઉપરાંતની ૩.૫ લાખ રૂપિયાની આવક પર આવક વેરો ભરવો પડશે, જે ૫૪,૬૦૦ રૂપિયા થાય.
હવે બીજું એક ઉદાહરણ લઈએ. અલકાબેનને ડેટ મ્યુચ્યુઅલ ફંડના વેચાણ પર ૫.૫ લાખ રૂપિયાનો શોર્ટ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સ મળ્યો. એમણે ઈએલએસએસ મ્યુચ્યુઅલ ફંડમાં ૧.૫ લાખ રૂપિયાનું રોકાણ કર્યું હતું અને એમને લાગ્યું કે એમણે ૪ લાખ રૂપિયા (૫.૫ની આવકમાંથી ૧.૫ લાખનું રોકાણ બાદ કરતાં)ની ચોખ્ખી આવક પર કરવેરો ભરવો નહીં પડે. એમની માન્યતા સાચી છે, કારણ કે ડેટ મ્યુચ્યુઅલ ફંડના વેચાણ પર મળતો શોર્ટ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સ રાબેતા મુજબના કરવેરાના દરે જ કરપાત્ર બને છે. તેને કલમ ૧૧૧એનો વિશેષ દર લાગુ પડતો નથી. આમ, તેઓ ચૅપ્ટર VI A હેઠળની કપાત ક્લેમ કરી શકે છે. એમને કલમ ૮૭એની રિબેટ મળવાની હોવાથી એમણે આવક વેરો ભરવો નહીં પડે.
હવે રાહુલનું ઉદાહરણ જોઈએ. એમને નવી નોકરી મળી અને એક લાખ રૂપિયાનો પગાર મળ્યો. એમણે વર્ષ દરમિયાન ઈક્વિટીલક્ષી મ્યુચ્યુઅલ ફંડનું વેચાણ કર્યું તેમાં ૫.૫ લાખ રૂપિયાનો શોર્ટ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સ મળ્યો. એમણે પીપીએફમાં ૧.૫ લાખ રૂપિયાનું રોકાણ કર્યું હોવાથી એમને લાગ્યું કે એમની ચોખ્ખી કરપાત્ર આવક પાંચ લાખ રૂપિયા (૧,૦૦,૦૦૦+૫,૫૦,૦૦૦-૧,૫૦,૦૦૦) થશે અને તેથી એમણે ૮૭એ હેઠળ મળનારી રિબેટને લીધે આવક વેરો ભરવો નહીં પડે. જોકે, વાસ્તવમાં એવું નહીં બને. એમને ચૅપ્ટર VIA હેઠળ ફક્ત ૧,૦૦,૦૦ રૂપિયાની જ કપાત મળશે, પૂરેપૂરા ૧.૫ લાખ રૂપિયાની નહીં. તેનું કારણ એ છે કે ઈક્વિટીલક્ષી મ્યુચ્યુઅલ ફંડનાં યુનિટના વેચાણમાંથી મળતા શોર્ટ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સની આવક મળે ત્યારે ચૅપ્ટર VIA હેઠળની કપાત મળતી નથી.
આથી એમની ચોખ્ખી કરપાત્ર આવક ૫,૫૦,૦૦૦ રૂપિયા થશે અને એમણે ૪૬,૮૦૦ રૂપિયાનો આવક વેરો ચૂકવવો પડશે.
હાલ શેરબજારમાં તેજી ચાલી રહી હોવાથી ઘણા લોકો નફો અંકે કરવાનો વિચાર કરી રહ્યા હશે. એમણે યાદ રાખવું કે કરવેરાનું આયોજન કરતી વખતે ઉક્ત જોગવાઈઓને ધ્યાનમાં રાખવી જરૂરી છે. મોટાભાગના લોકો અંદાજિત આવકના આધારે રોકાણનું આયોજન કરતા હોય છે. જો આવકની ગણતરીમાં કોઈ ભૂલ થઈ જાય તો કરવેરાનું રિટર્ન ભરતી વખતે સમસ્યા સર્જાઈ શકે છે.
——————–
પ્રશ્નઃ મેં જમીનનું વેચાણ કર્યું તેના પર મને ૮ લાખ રૂપિયાનો લોંગ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સ થયો છે. શું હું પીપીએફ અથવા ઈએલએસએસમાં રોકાણ કરીને આવક વેરાની કલમ ૮૦સી હેઠળની કપાતનો લાભ લઈને કરવેરો બચાવી શકું છું?
ઉત્તરઃ તમે લોંગ ટર્મ કૅપિટલ ગેઇન્સની આવક પર કલમ ૮૦સીથી ૮૦યુ હેઠળની કપાતનો લાભ લઈ નહીં શકો. જો તમે બીજી કોઈ આવક ધરાવતા હો તો એના પરનો કરવેરો બચાવવા માટે પીપીએફમાં કે ઈએલએસએસમાં રોકાણ કરી શકો છો.
————————————–
નીતેશ બુદ્ધદેવ
ચાર્ટર્ડ અકાઉન્ટન્ટ, કરવેરા અને પર્સનલ ફાઇનાન્સ ક્ષેત્રના નિષ્ણાત